Báo đài và chữ nghĩa(!?)

Xã hội ngày càng phát triển, theo đó ngôn ngữ cũng không ngừng tiến hóa để kịp thời diễn đạt những sắc thái mới. Văn học và báo chí là các lĩnh vực đi đầu trong việc thể hiện sự tiến hóa của ngôn ngữ. Tuy nhiên phổ biến hiện nay trên các phương tiện thông tin đại chúng xuất hiện một hiện tượng, chả thấy tiến đâu cả mà là biểu hiện một bước giật lùi về ngôn ngữ, đó là hiện tượng dùng thừa chữ.

Thừa chữ xét cho cùng không có hại cho ai, nó chỉ gây ra một sự khó chịu mơ hồ hay rõ nét tùy nhận thức mỗi người. Nhưng hiện tượng này nói lên thực trạng cẩu thả trong việc dạy, học và hành tiếng Việt hiện nay.

Trước tiên là việc xài chữ “những”, chữ “các” một cách vô tội vạ đàng sau một từ thể hiện số nhiều. Lên Google mà search rất dễ dàng tìm thấy vô số câu (!) đại loại như: “rất nhiều những gương mặt trẻ”, “quá nhiều những sai phạm” hay “cần nhiều các trang web hữu ích”... Thậm chí, còn có “nhà đài viên” nói “14 các em học sinh” nghe mà vô cùng nản. Khi viết rằng: “rất nhiều gương mặt trẻ”, “quá nhiều sai phạm” hay “cần nhiều trang web hữu ích” thì có đủ nghĩa không? Cũng như vậy, tại nơi tôi đánh dấu chấm than trên đây mấy dòng, viết là “vô số câu” thay vì “vô số các câu” đã là đủ chưa? Xin thưa là đủ rồi ạ. Vậy mà những câu chữ tương tự như trên lại xuất hiện nhan nhản trên báo, đài, khiến tiếng Việt chúng ta mất đi rất nhiều (những!?) sự trong sáng.

Khi đưa tin kết quả bầu BCH nhiệm kỳ VI của Liên đoàn bóng đá Việt Nam, một nhà đài đã mấy lần lặp lại cụm từ “tái đắc cử bầu lại”. Đã “tái đắc cử” lại còn kèm cái đuôi “bầu lại”? Sợ nhân dân không hiểu hay chính nhà đài không hiểu tiếng Việt?

Tường thuật một sự việc đang diễn ra như một cuộc thi đấu, một phong trào thi đua, người ta hay dùng cụm từ “đang tạm dẫn đầu”, “đang tạm xếp cuối”. Chữ “đang” ở đây đã nói lên được cái sự “tạm” rồi, đâu cần phải xếp chúng cùng nhau như vậy. Nói “đang dẫn đầu” hay “đang xếp cuối” là đã hoàn toàn đầy đủ. Cũng như vậy, nói “kết thúc hiệp 1, đội A dẫn đội B 2 – 1” có phải ai cũng hiểu đúng là hiệp 1 đã kết thúc và đội A đang dẫn 2 – 1 trước đội B không, hay thay vì vậy phải nói “kết thúc hiệp 1, đội A đang tạm dẫn đội B 2 – 1”. Ở đây là quá thừa luôn, thừa cả 2 chữ “đang tạm”. Trận đấu chưa kết thúc, còn cả một hiệp hai nữa, thì tỷ số 2 – 1 đó chẳng phải đã có nghĩa là đang, là tạm rồi hay sao?

Để minh bạch hóa những vấn đề thuộc sự quản lý của chính quyền, nhiều ý kiến cho rằng phải công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân biết. Tuy nhiên một số văn bản cũng như trên báo chí lại sử dụng cụm từ “công bố công khai”. Chữ công trong công bố đã có nghĩa là công khai rồi còn gì nữa. Dùng “công bố công khai” thực tình là một bước lùi nhận thức về ngôn ngữ, hay bên cạnh đó còn có việc gọi là “công bố bí mật” nữa?

Gần đây, nhiều phát thanh viên của Đài truyền hình Việt Nam còn dùng 1 cụm từ nghe còn khó chịu tợn nữa, đó là “vượt trội hơn hẳn”. Nếu đã “vượt trội” rồi sao còn kèm “hơn hẳn” nhỉ? Chắc là để “khuyến mại”(!)

Vậy đó. Để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, không cần phải làm gì cao siêu, hãy đừng tỏ ra sính chữ là đủ.

BẢN QUYỀN BỞI LỆ ĐÁ